متهم ردیف اول رانت سنگین عرضه اولیه بورسی کیست ؟ |

دربورس اوراق بهادارشرکت هایی هستند که برای اولین بار سهامشان را میخواهند در بورس عرضه کنند. این رانت خرید سهام تازه عرضه‌شده در روزهای بعد از عرضه اولیه است که به عنوان سفارشات سرخطی در ابتدای ثبت سفارش (ساعت ۸:۳۰) ایجاد می‌شود. موضوعی که برخی از افراد را بدون هیچ دارایی یا اندک اطلاعات مالی  و تحلیلی تنها به واسطه داشتن همین رانت به میلیاردها ثروت رسانده است. ما در مطلب خود به این موضوع اشاره کرده بودیم که این رانت سنگین به کارگزاری‌ها می‌رسد و این نهادهای رابط نیز احتمالا به سلیقه خود در حال رانت‌پاشی در بازار هستند. همچنان عده‌ای از میزان رانت سنگین این بازار درک کافی ندارند که توصیه می‌کنیم این مطلب را تا پایان بخوانند.

 در ادامه با یک مثال توضیحات بیشتری را در این خصوص ارائه خواهیم کرد اما فعلا به سراغ متهم ردیف اول رانت سنگین عرضه‌های اولیه برویم. چند منبع آگاه از کارگزاری‌ها نکات جالبی را برای ما عنوان کردند. یکی از این موارد که از نگاه ما نیز غافل بود و احتمالا مدیران سازمان نیز چندان به آن توجهی ندارند استفاده رانتی شرکت‌های پشتیبان نرم‌افزاری از امکان ثبت سفارش در سهام تازه‌وارد در روزهای بعد از عرضه اولیه است. به نظر می‌رسد شرکت‌های پشتیبان نیز به سود رانتی که وجود دارد آگاه هستند و از این رانت موجود استفاده حداکثری را می‌برند.

 شرکت‌های پشتیبان نرم افزاری رابط کارگزاری‌ها و هسته معاملات هستند و به عنوان پشتیبان سیستم معاملات به نظر می‌رسد می‌توانند ثبت سفارش‌ها را اولویت‌بندی کنند.

 وجود برخی حفره‌های نرم افزاری و سخت‌افزاری در سیستم باعث می‌شد برخی سفارش‌ها زودتر از موعد مقرر ثبت شوند اما این میزان به شدت کاهش یافته و در شرایط کنونی تنها چند ثانیه زودتر از ساعت ۸:۳۰ امکان ارسال سفارش از سوی کارگزاری‌ها وجود دارد و طبیعتا تا چند صد میلیارد سفارشات سنگین نیز به سیستم ارسال می‌شود.

 اگر بر اساس آمار سال ۹۷ و سهم ارزش معاملات بخواهیم شرکت‌های نرم‌افزاری را نام ببریم رایان هم‌افزا، تدبیرپرداز، مفید، آسا، فارابیکسو، داتکس، صحرا و سایر مشاهده می‌شوند.

 سازمان بورس به عنوان مقام ناظر بورسی و همچنین شرکت‌های بورس و فرابورس باید در خصوص رانت سنگینی که در این‌جا در حال توزیع است شفاف‌سازی کنند. شرکت‌های نرم افزاری نیز که در شرایط کنونی در ردیف اول اتهام قرار دارند باید نسبت به اولویت‌بندی ارسال سفارش‌ها شفاف‌سازی کاملی داشته باشند.

 اما برای درک بهتر فرض کنید که ده میلیارد تومان در ابتدای سال ۹۸ برای شرکت‌ در عرضه‌های اولیه حضور پیدا کرده باشند. البته اعداد واقعی بسیاری فراتر هستند. در سال ۹۸ حدود ۶۱۰۰ میلیارد تومان ارزش عرضه‌های اولیه بوده که در روزهای بعد از عرضه میزان صف تشکیل شده برای خرید این سهام (سفارش سرخطی) به راحتی به نیمی از کل ارزش عرضه اولیه می‌رسیده است. حالا اگر فرض کنیم تنها این افراد که به رانت سفارشات سرخطی دسترسی دارند تنها در موج نخست عرضه اولیه شرکت می‌کردند و هیچ تحلیلی برای نگهداری سهام تازه‌وارد را به کار نمی‌بردند به واسطه خرید عرضه‌های اولیه با ده میلیارد تومان سرمایه اولیه، سودی نزدیک به هزار میلیارد تومان را احتمالا به دست می‌آوردند. باید توجه داشته باشید که این رانت تنها به عرضه‌ اولیه محدود نمی‌شود و برای مثال  اگر کسی در سهام مخابرات، که چند روز است صف خرید سنگین را از ابتدای معاملات تجربه می‌کند، سفارش سرخطی ثبت کند بنا است چه میزان سود کند.

 اما رانت عرضه اولیه ناشی از محدودیت دامنه نوسان قیمتی و وجود سقف قیمتی که به واسطه آن هر کسی که رانت بیشتری داشته باشد می‌تواند سفارشات سرخطی سریع‌تر ثبت کند و سودهای کلان بی‌دردسری را به دست آورد به راحتی برای سال ۹۸ به هزار میلیارد تومان می‌رسیده است. در این میان جای هیچ تعجب نیست که اگر یک شخص بدون رانت بخواهد در عرضه اولیه سفارش سرخطی ثبت کند نفر ۶ هزارم باشد یا این‌که اگر تا ابد نیز هر روز صبح از ساعت ۸:۲۰ تا ۸:۳۰ مداوم سفارش ثبت کند و رنگ موهایش مانند دندان‌هایش سفید شود حتی یک ریال نیز خرید نداشته باشد. فعالان بازار لزوم بررسی هر چه سریعتر این موضوع را از سوی مقام ناظر انتظار دارند. / دنیای بورس