اوقات فراغت؛ مصرف گرایی یا شکوفایی استعداد؟ |

به گزارش شهریمیز به نقل از گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، روزهای پرشمار تعطیلی تابستان شاید در نگاه اول برای کسانی که به تازگی از بند کلاس های درس و خستگی های ناشی از فعالیت آموزشی رها شده اند، جذابیت داشته باشد، اما این جذابیت ها کوتاه مدت بوده و آسودگی خاطر پس از پایان سال تحصیلی، در کمترین زمان با خود کلافگی و بیکاری فضای یکنواخت خانه جایگزین می شود.
وجود چنین یکنواختی هایی موجب شده تا در کشورهای توسعه یافته برنامه های متعددی در جهت پرکردن اوقات فراغت نسل های مختلف طراحی می شود.
هر چند که در ایران نیز برای پرکردن اوقات فراغت برنامه های متعددی وجود دارد اما نگاهی به این برنامه های نشان می دهد که تمامی جنبه های آموزشی و فرهنگی همنوا با نیازهای نسل جدید در نظر گرفته نشده و این برنامه تا شرایط مطلوب فاصله فراوانی دارند. لازم است برای طراحی یک برنامه دقیق در زمینه اوقات فراغت موارد زیر مورد توجه قرار گیرد؛

۱- اگر یک نمونه آماری از جامعه شهری و روستایی کشور انتخاب شود و یک سوال واحد در زمینه چگونگی پر کردن اوقات فراغت طرح کنیم به تعداد این نمونه آماری، پاسخ متفاوت خواهیم داشت زیرا تصور هر کسی از شیوه گذراندن اوقات فراغت متفاوت است.
ناهمگونی نیاز ها و خواسته های افراد جامعه برای برنامه ریزی های مدون اوقات فراغت، یک سردرگمی برای نگارش برنامه ای متناسب با تمامی خواسته های شهروندان ایجاد کرده است.
۲- ظهور خواسته های نو و درهم آمیختگی طبقات اجتماعی موجب شکل گیری پدیده ای با نام «خود را به رنگ دیگران درآوردن» شده است. این پدیده از زمانی به صورت فراگیر در جامعه احساس شد که جامعه سرمایه داری تبلیغات خود را بر مبنای فروش کالا و خدمات و ترویج مصرف گرایی بنا نهاد.
ترویج مصرف گرایی و تلاش برای همانندی طبقات بالای جامعه در شرایط کنونی آسیب های فراوانی برای اقتصاد و سبک زندگی خانواده های ایرانی داشته تا جایی که تمامی نمود های زندگی اجتماعی به ویژه شیوه گذراندن اوقات فراغت را تحت تاثیر قرار داده است.
در این زمینه خانواده های طبقات پایین به هر شیوه ای می خواهند خود را به افراد بالای جامعه نزدیک کنند. آنان برنامه های اوقات فراغت فرزندان خود را نه بر مبنای استعداد فردی و وضعیت معیشتی خانواده، بلکه بر مبنای الگوهای طبقات بالای جامعه انتخاب می کنند.
در چنین شرایطی اوقات فراغت که پرورش استعداد فرد در کلاس های آموزشی مختلف مهمترین کارکرد آن محسوب می شود به برنامه هایی اجباری تبدیل شده که درپاره ای از مواقع سرخوردگی را نیز به همراه خواهد آورد.

۳- آسیب شناسی شیوه های گذران اوقات فراغت نشان از آن دارد که نه تنها فرد استعداد های خود را در برنامه های والدین شکوفا نمی کند بلکه هزینه تراشی برای نزدیک تر کردن خود به طبقات بالایی جامعه، نوعی چشم و هم چشمی است که نتیجه آن ظهور و بروز مشکلات اقتصادی و اجتماعی می باشد.
نخستین آسیب این نوع تصمیم گیری به فرزندان باز می گردد زیرا آنان ممکن است در مواجه با افراد طبقات مرفه جامعه در کلاس های آموزشی، دچار سرخوردگی های اجتماعی و روانی شود.
در کنار این سرخوردگی ها، هزینه های اقتصادی حضور در کلاس های مختلف، مشکل مدیریت منابع اقتصادی خانواده ها را بیش از پیش می کند. تامین شهریه ی چنین کلاس هایی و خرید لوازم مورد نیاز آن، برای طبقات متوسط و پایین جامعه با درآمدهای کم، یکی از مشکلات پیش روی اقتصاد خانواده ها است.

۴- سلامت جسمی و روحی یکی از بارزترین کارکردهای اوقات فراغت در جامعه است. برای اینکه به درستی در مسیر چنین شیوه ای از سلامت قرار بگیریم، لازم است شیوه بازی ها و ابزاری که برای فراغت فرزندان انتخاب می شود به دقت مورد توجه قرار گیرد.
این روزها بازی های اینترنتی در گوشی و تبلت شهروندان به میزان زیادی گسترش پیدا کرده است. اگر سرگرمی کودکان و نوجوانان در محیط خانه به چنین بازی هایی ختم شود به یقین سلامت جسم و روح فرزندان دچار آسیب خواهد شد.
کم تحرکی، مشکلات فیزیولوژی و سرخوردگی ناشی از ناکامی در بازی از مهمترین مشکلاتی است که نسل کنونی به شدت با آن مواجه است.
۵- از ورزش و کلاس های ورزشی به عنوان یکی از مهمترین و سالم ترین برنامه ها برای گذراندن اوقات فراغت یاد می شود. این برنامه ها اگر به درستی انتخاب شوند و در آن استعداد فرد در نظر گرفته شود به یقین می تواند وی را از لحاظ جسمی و روحی سالم نگه داشت.
اما مشاهده می شود در پاره ای از مواقع،خلاقیت فردی و خلاقیت فکری به حاشیه ی رقابت های طبقه ای کشیده می روند تا جایی که خانواده ها برای بازنماندن از کاروان چشم و هم چشمی ها، فرزندان را در کلاس هایی گذاشته که هیچ هم پیوندی با استعداد کودک یا نوجوان ندارد. فرد در چنین کلاس هایی به یک سرخوردگی پنهان می رسد که ناشی از مقایسه خود با دیگر افراد حاضر در کلاس است.

۶- نشاط اجتماعی بکی از مهمترین برنامه هایی است که باید در برنامه ریزی برای اوقات فراغت در اولویت قرار گیرد. اگر نسبت به این مولفه اجتماعی کم توجهی شود به یقین ذهن همسالان در فصل تابستان به سمت تعریف هنجار های خود ساخته پیش خواهد رفت.
هر چند که ایجاد گروه همسالان در سایه فردگراییِ دنیای کنونی می تواند مثبت تلقی شود اما زمانی که مسوولان تدوین برنامه اوقات فراغت به بحث نشاط اجتماعی کم توجهی کنند، نوجوانان و جوانان به سمت تنظیم هنجارهای خود ساخته سوق داده می شوند.
در آن شرایط است که برخی از گروه های همسالان با تعریف خرده هنجارهای خودساخته دست به کارهایی می زنند که در نهایت به افزایش آسیب های اجتماعی در جامعه منجر می شود.

۷- با توجه به آنچه گفته شد اوقات فراغت برای دانش آموزان و دانشجویان ضرورتی است که می تواند به عنوان نسخه ای شفا بخش در زمینه کاهش آسیب های اجتماعی عمل کند.
لازم است در این زمینه نهادهای آموزشی و پرورشی در تدوین برنامه جامع اوقات فراغت چهارچوبی را تنظیم کنند که مهمترین نیازهای کنونی جامعه در آن گنجانده شود. برنامه ای که بر مبنای چنین چهارچوبی تنظیم شود باید هر چند سال یکبار با خواسته های نوین افراد جامعه به روزرسانی شوند.

**پژوهشم**۲۰۵۲**۱۶۰۱**خبرنگار: غفار میرزایی ** انتشاردهنده : شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.

برچسب‌ها:اوقات فراغت, مصرف گرائی